Wpływ Telewizji na Rozwój Mowy
Na rozwój dziecka już od najmłodszych lat mają wpływ różne czynniki otaczającego je świata. Na początku będą to osoby z najbliższego otoczenia, później rówieśnicy i nauczyciele w przedszkolu i szkole, a także media w tym w dominującej części telewizja.
Według naukowców wielogodzinne i niekontrolowane spędzanie czasu przed telewizorem przyczynia się do ograniczenia rozwoju mowy oraz znacznego upośledzenia zdolności komunikowania się. Wiąże się to brakiem aktywnego spędzania czasu, okazji do rozmów i zabaw z rodzicami. Należy podkreślić, jak wielka jest rola rodziców w kształtowaniu się mowy u dzieci. Zabawami, które stymulują rozwój mowy jest wspólne śpiewanie, recytowanie wierszyków, czytanie, oglądanie obrazków, zabawy tematyczne (np. w dom, w sklep), ogólnie mówiąc rozmawianie z dziećmi i cierpliwe słuchanie.
Kontakt dziecka z telewizją rozpoczyna się bardzo wcześnie, a każda godzina spędzona w obecności włączonego telewizora oznacza, że rodzice mniej mówią do swoich małych dzieci, a te w rezultacie rzadziej gaworzą i później uczą się mówić - ostrzegają naukowcy z USA na łamach pisma „Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine”. Zdaniem specjalistów dzieci przed ukończeniem drugiego roku życia w ogóle nie powinny mieć styczności z telewizorem ani oglądać bajek na DVD czy wideo.
Tymczasem jak podaje Maria Kolowca na portalu www.szkolnictwo.pl, dziecko dwuletnie spędza przed telewizorem średnio 45 min, 5 -6 letnie 2,5 godziny, a w dni świąteczne nawet 4, natomiast dzieci 7 – 10 letnie wybierają programy o różnych porach dnia, także przed wyjściem do szkoły, oglądając łącznie około 4 godzin każdego dnia.
Za naukę języka odpowiedzialna jest lewa półkula mózgu. Szybko zmieniające się obrazy telewizyjne i wszechobecne reklamy aktywują prawą półkulę jednocześnie hamując działanie lewej, co skutkuje zaburzeniami w rozwoju języka.
Nadmierne korzystanie z telewizji przyzwyczaja dziecko do mało aktywnego, ubogiego w różnorodne bodźce życia, dostarcza atrakcyjnej rozrywki bez angażowania potencjału intelektualnego. Wywołuje schematyczne i stereotypowe zachowania, nie wymagające myślenia i analizowania przyczynowo – skutkowego. Pytania stawiane przez dzieci są powierzchowne, a udzielane odpowiedzi nie wzbudzają zainteresowania. Dzieci przyswajają język bohaterów i posługują się nim, nie rozumiejąc wszystkich używanych słów
Dlatego nie należy:
• pozwalać na wielogodzinne spędzanie czasu przed telewizorem i oglądanie reklam
• kupować małym dzieciom urządzeń elektronicznych takich jak telefon komórkowy czy laptop
• puszczać bajek przed snem, gdyż może to utrudnić zasypianie
Na pewno ograniczymy negatywny wpływ telewizji wypełniając czas ciekawymi propozycjami dla naszych dzieci, takimi jak gra na instrumencie, zajęcia plastyczne, sportowe i oczywiście zabawy w gronie rodzinnym.
Telewizja może mieć także twórczy wpływ na kształtowanie się mowy, zwłaszcza w zakresie przyswajania nowych i trudnych słów. Pomaga w rozbudowywaniu słownictwa czynnego i biernego oraz w wiązaniu zdarzeń w logiczne całości. Z dzieckiem należy rozmawiać na temat oglądanych filmów i zachęcać do swobodnego mówienia na temat obejrzanego programu. W ten sposób dziecko nabywa umiejętności dyskutowania, poprawnego i jasnego wypowiadania się, zabierania głosu, uzasadniania swoich sądów. W czasie rozmowy przedłuża się kontakt z odbieranym programem
Telewizja ma zarówno negatywny jak i pozytywny wpływ na rozwój mowy dziecka, zatem to rodzice powinni mieć wpływ na ilość czasu spędzanego przed telewizorem, dobór programów i pory dnia. Wybór programu telewizyjnego dla dziecka powinien być uzależniony od jego: wieku, wiedzy, dojrzałości poznawczej oraz zainteresowań.
Rozwój Mowy Dziecka
Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie, ale zależy on ściśle od jakości kontaktu werbalnego z innymi ludźmi. Jest to zatem proces wynikający z wspólnego oddziaływania czynników biologicznych i społecznych, oznacza to zatem, że ogromne znaczenie ma mówienie do dziecka odrazy po przyjściu na świat. Już około 4 - 5 miesiąca życia płodowego dziecko zaczyna reagować na bodźce akustyczne. Dowiedziono również, że już w czasie ciąży rejestrowany jest przez dziecko głos matki.
Po urodzeniu L. Kaczmarek wyróżnia cztery okresy rozwoju mowy:
Okres melodii
Już od urodzenia dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku. Krzyk jest sygnałem informującym o potrzebach dziecka. Płacz jest ćwiczeniem układu oddechowego i chociaż jest reakcją odruchową, traktuje się go jako zaczątek mowy. W 2- 3 miesiącu życia niemowlę zaczyna wydawać dźwięki zbliżone do samogłosek i spółgłosek, a nawet do grup spółgłoskowych. Mówimy tutaj o głużeniu lub gruchaniu, które jest zjawiskiem towarzyszącym każdej aktywności ruchowej niemowlęcia. W ten sposób dziecko trenuje narządy artykulacyjne, choć nadal jest to odruch nieświadomy. Już w tym okresie kształtują się pierwsze skojarzenia między wydawanym dźwiękiem a odpowiednimi ruchami aparatu artykulacyjnego. Głużenie występuje także u dzieci głuchych.W drugiej połowie 1 roku życia pojawia gaworzenie, które jest świadomym powtarzaniem dźwięków pochodzących z otoczenia jak i tych, które wydało. Gaworzenie związane jest z rozwijaniem koncentracji uwagi i spostrzegania, woli. Jest również treningiem słuchowym.W mózgu dochodzi do wytworzenia skojarzenia miedzy obrazem przedmiotu a jego odpowiednikiem dźwiękowym.Pod koniec 1 roku życia dziecko dużo rozumie, pojawiają się pierwsze wyrazy, takie jak: mama, tata, baba, dada.
Okres wyrazu
Dziecko używa już prawie wszystkich samogłosek (oprócz nosowych – ą, ę), ze spółgłosek wymawia p, b, m, t, d, n, k, ś czasem ć. W tym czasie jego zasób słownikowy powiększa się do 150 słów. Rozwój mowy postępuje w czterech kierunkach:
Okres zdania
W tym czasie mowa ulega dalszemu doskonaleniu, dzieci bardzo szybko uczą się nowych słów (nawet po jednokrotnym z nimi zetknięciu), używają prostych, trzy- lub czterowyrazowych zdań zawierających podmiot, orzeczenie i dopełnienie, ustala się system fonologiczny.Dziecko powinno już wypowiadać głoski:
Pod koniec okresu zdania mogą pojawić się głoski: s, z, c, dz oraz sz, ż, cz, dż, chociaż nie zawsze będą one prawidłowo artykułowane, szczególnie w trudnych połączeniach. Istotne jest, że nieprawidłowa artykulacja w tym okresie rozwoju mowy wiąże się z niską sprawnością narządów artykulacyjnych.
Okres swoistej mowy dziecięcej
W tym wieku dziecko prowadzi już swobodne rozmowy, ale prawidłowe budowanie zdań nie jest jeszcze utrwalone. Często dochodzie do przestawiania głosek w wyrazach np. „kordła” zamiast „kołdra” lub „kolomotywa” zamiast „lokomotywa”. Innym zjawiskiem jest upodobnienie np. dziecko mówi „pam’ zamiast „pan” , „bebek” zamiast „chlebek” itp. Zdarza się również, że dzieci w tym okresie rozwoju mowy budują wyrazy na zasadzie ich łączenia.
Dziecko 3-letnie powinno wymawiać:
Mogą również pojawić się spółgłoski s, z, c, dz, czasem sz, ż, cz, dż, ale najczęściej sa one zmiękczane i wymawiane jak ś, ź, ć, dź.
W mowie dziecka 4 – letniego utrwalają się głoski s, z, c, dz, może pojawić się głoska r, choć jej brak nie powinien niepokoić. Głoski sz, ż, cz, dż dziecko zamienia na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź.
U dziecka 5 – letniego ustala się wymowa głosek sz, ż, cz, dż, najczęściej w tym o wieku pojawia się głoska r.
U 6 – latków mowa pod względem dźwiękowym powinna być już opanowana.
Bibliografia:
Mowa Bezdźwięczna
Definicja
Mowa bezdźwięczna inaczej wymowa bezdźwięczna lub ubezdźwięcznianie jest rodzajem dyslalii polegającym na braku realizacji spółgłosek dźwięcznych i zastępowaniu ich odpowiednikami bezdźwięcznymi. Przejawia się ona także trudnościami w różnicowaniu głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych.
Charakterystyka
Mowa bezdźwięczna dotyczy 13 głosek polskich, występujących w opozycji dźwięczna – bezdźwięczna:
Ubezdźwięcznianiu nie ulegają samogłoski i tzw. spółgłoski półotwarte: r, l, l’, m, m’, n, n’, j, ł. Może występować jako wada samoistna lub towarzyszyć innym wadom wymowy. U dzieci w wieku szkolnym często pojawiają się problemy z czytaniem i pisaniem, gdyż dziecko pisze i czyta tak, jak słyszy.
Przykłady
W mowie bezdźwięcznej dochodzi do znacznego zniekształcenia wyrazów, aż do zupełnej zmiany ich znaczenia np.:
Rodzaje
Wyróżnia się mowę bezdźwięczną całkowitą i częściową. W całkowitej zaburzeniu ulega realizacja wszystkich spółgłosek dźwięcznych z wymienionych 13 par; częściowa dotyczy tylko niektórych głosek. Kania (2001) uważa, że ubezdźwięcznianie częściowe jest etapem przejściowym w mowie bezdźwięcznej całkowitej.
Przyczyny
Do najczęstszych przyczyn mowy bezdźwięcznej należą:
Mowa bezdźwięczna, rzadko, ale może być także skutkiem uszkodzenia centralnego układu nerwowego, dlatego też konieczna jest konsultacja u logopedy. W trakcie diagnozy i terapii ustala się przyczynę wady wymowy i opracowuje program usprawnienia narządów artykulacyjnych i kolejność wywoływania zaburzonych głosek. Niekorygowana mowa bezdźwięczna potęguje również trudności szkolne, wzmagając dodatkowo uczucie frustracji u dziecka.
Bibliografia
Kania J.T.: Szkice logoedyczne. Lublin: Polskie Towarzystwo Logopedyczne, Zarząd Główny, 2001. Minczakiewicz E.M.: Mowa rozwój – zaburzenia – terapia, Kraków: Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej, 1997. Gałkowski T., Jastrzębowska G.: Logopedia – pytania i odpowiedzi, Podręcznik akademicki Opole: Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2003.