Rozwój Mowy Dziecka
Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie, ale zależy on ściśle od jakości kontaktu werbalnego z innymi ludźmi. Jest to zatem proces wynikający z wspólnego oddziaływania czynników biologicznych i społecznych, oznacza to zatem, że ogromne znaczenie ma mówienie do dziecka odrazy po przyjściu na świat. Już około 4 - 5 miesiąca życia płodowego dziecko zaczyna reagować na bodźce akustyczne. Dowiedziono również, że już w czasie ciąży rejestrowany jest przez dziecko głos matki.
Po urodzeniu L. Kaczmarek wyróżnia cztery okresy rozwoju mowy:
Okres melodii
Już od urodzenia dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku. Krzyk jest sygnałem informującym o potrzebach dziecka. Płacz jest ćwiczeniem układu oddechowego i chociaż jest reakcją odruchową, traktuje się go jako zaczątek mowy. W 2- 3 miesiącu życia niemowlę zaczyna wydawać dźwięki zbliżone do samogłosek i spółgłosek, a nawet do grup spółgłoskowych. Mówimy tutaj o głużeniu lub gruchaniu, które jest zjawiskiem towarzyszącym każdej aktywności ruchowej niemowlęcia. W ten sposób dziecko trenuje narządy artykulacyjne, choć nadal jest to odruch nieświadomy. Już w tym okresie kształtują się pierwsze skojarzenia między wydawanym dźwiękiem a odpowiednimi ruchami aparatu artykulacyjnego. Głużenie występuje także u dzieci głuchych.W drugiej połowie 1 roku życia pojawia gaworzenie, które jest świadomym powtarzaniem dźwięków pochodzących z otoczenia jak i tych, które wydało. Gaworzenie związane jest z rozwijaniem koncentracji uwagi i spostrzegania, woli. Jest również treningiem słuchowym.W mózgu dochodzi do wytworzenia skojarzenia miedzy obrazem przedmiotu a jego odpowiednikiem dźwiękowym.Pod koniec 1 roku życia dziecko dużo rozumie, pojawiają się pierwsze wyrazy, takie jak: mama, tata, baba, dada.
Okres wyrazu
Dziecko używa już prawie wszystkich samogłosek (oprócz nosowych – ą, ę), ze spółgłosek wymawia p, b, m, t, d, n, k, ś czasem ć. W tym czasie jego zasób słownikowy powiększa się do 150 słów. Rozwój mowy postępuje w czterech kierunkach:
Okres zdania
W tym czasie mowa ulega dalszemu doskonaleniu, dzieci bardzo szybko uczą się nowych słów (nawet po jednokrotnym z nimi zetknięciu), używają prostych, trzy- lub czterowyrazowych zdań zawierających podmiot, orzeczenie i dopełnienie, ustala się system fonologiczny.Dziecko powinno już wypowiadać głoski:
Pod koniec okresu zdania mogą pojawić się głoski: s, z, c, dz oraz sz, ż, cz, dż, chociaż nie zawsze będą one prawidłowo artykułowane, szczególnie w trudnych połączeniach. Istotne jest, że nieprawidłowa artykulacja w tym okresie rozwoju mowy wiąże się z niską sprawnością narządów artykulacyjnych.
Okres swoistej mowy dziecięcej
W tym wieku dziecko prowadzi już swobodne rozmowy, ale prawidłowe budowanie zdań nie jest jeszcze utrwalone. Często dochodzie do przestawiania głosek w wyrazach np. „kordła” zamiast „kołdra” lub „kolomotywa” zamiast „lokomotywa”. Innym zjawiskiem jest upodobnienie np. dziecko mówi „pam’ zamiast „pan” , „bebek” zamiast „chlebek” itp. Zdarza się również, że dzieci w tym okresie rozwoju mowy budują wyrazy na zasadzie ich łączenia.
Dziecko 3-letnie powinno wymawiać:
Mogą również pojawić się spółgłoski s, z, c, dz, czasem sz, ż, cz, dż, ale najczęściej sa one zmiękczane i wymawiane jak ś, ź, ć, dź.
W mowie dziecka 4 – letniego utrwalają się głoski s, z, c, dz, może pojawić się głoska r, choć jej brak nie powinien niepokoić. Głoski sz, ż, cz, dż dziecko zamienia na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź.
U dziecka 5 – letniego ustala się wymowa głosek sz, ż, cz, dż, najczęściej w tym o wieku pojawia się głoska r.
U 6 – latków mowa pod względem dźwiękowym powinna być już opanowana.